Energieneutraal in Zuid-Afrika aangekomen!

Australie rond met Liselotte, Julia en Arthur

In Cairns, Oost-Australie, kwamen Liselotte, Julia en Arthur aan boord, respectievelijk 18, 17 en 15 jaar. Misschien niet echt de leeftijd om helemaal bewust met energie om te gaan, maar Duurzaam Jacht ‘Ya’ heeft er geen moeite mee. Integendeel, de dames en heer bevoeren de Great Barrier Reef en Timor Zee net zo makkelijk fossielvrij. Het is een kwestie van lekker blijven zeilen, schik hebben in wat je doet en dan gaat het fossielvrije varen eigenlijk vanzelf.

Alle drie hadden al eens gezeild, maar nog nooit op een oceaanwaardig jacht. Een beetje in het diepe springen dus.

Julia en Liselotte kenden elkaar van vroeger als penpal. Ze gingen gewoon doorpraten waar ze gebleven waren.

Julia showt hier de pet-met-ingebouwde-ventilator-op zonne-energie. Het zonnepaneeltje zit bovenop de pet. Het werkt, maar het is vooral geinig zinloos duurzaam.

Bij aankomst blijkt dat Arthur die dag jarig is. Gefeliciteerd Arthur!

Hoe gaat dat met zoveel jeugdige energie aan boord? Allereerst, we hebben ons qua energie nergens in beperkt. We hebben de rivier bij Cairns opgekruist, zelfs tegenstrooms een stuk, maar opkruisen is zo leuk, en de Ya kan zeilen als een bootje op de Friese vaarten. We zijn doorgelaveerd en midden in de mangrove bossen voor anker gegaan. Het is een indrukwekkend stuk natuur. ’s Avonds is het stil en dan ineens hoor je wat geritsel, het gekraak van een tak, een plons. Mogelijk een krokodil die een prooi pakt?

Vroeger zwom men hier, maar die tijd is voorbij, de krokodillen zijn explosief gestegen sinds zij uit en te na worden beschermd.

In de krant en tussen het koraal

We zijn gaan zeilen in de beroemde Great Barrier Reef, met de overvloed aan koraal en vissen. We hebben eerst eens uitgebreid gesnorkeld op verschillende plaatsen. De eerste plaats viel eigenlijk tegen; het meeste koraal was verbleekt en dood. Met name in het Noordelijke deel van Great Barrier Reef is het merendeel van het koraal beschadigd, en 20% is zelfs geheel dood. Oorzaak is een plotselinge warme oceaanstroom die enkele jaren geleden het koraal teisterde. De oorzaak daarvan is alleen te verklaren uit het broeikaseffect. Het koraal gaat hard achteruit en de toekomst is niet rooskleurig.

Het koraal heeft van zichzelf prachtige kleuren, maar hier is het meeste aangetast, verbleekt en mogelijk dood door het opgewarmde water uit de oceaan.

De Cairns Post had een interview afgenomen en het kwam ter perse toen wij snorkelden ergens bij een eilandje. Duurzaam Jacht ‘Ya’ draagt de boodschap uit: stop toch met diesel, gas en benzine; het is niet meer nodig, en het duurzame alternatief is veiliger en comfortabeler, lekkerder en plezieriger. En dingen duurzaam doen voelt ook een stuk beter naar de jongere generatie toe, zoals Liselotte, Julia en Arthur. Heel concreet wil je dat ook hun kinderen en kindskinderen nog tussen deze fantastische natuur kunnen snorkelen en duiken.

In de Cairns Post was men vol lof over het Duurzaam Jacht initiatief en het fossielvrij varen rond de wereld.

Het vanwege zijn mooie koraalriffen beroemde Lizard Island behoort toe aan een peperduur resort, met een eigen vliegveld om de gasten in te vliegen die daar heel veel geld opmaken. Maar met boot kun je in een prachtige baai voor anker en dat is gratis. Wij snorkelen er en zien koraal in allerlei vormen en kleuren, met grote vissen en scholen van kleine visjes. Het is een kleurenspektakel.

James Cook beklom de top van Lizard eiland, om een uitweg te vinden uit de wirwar van koraalriffen waaruit de Great Barrier Reef is gevormd. Wij beklimmen 220 meter top ook en genieten van het uitzicht. James Cook vond daar een uitweg, bracht het ook in kaart. Helaas sloegen de golven die zich vanaf de oceaan tot grote hoogte hadden opgebouwd, zijn Endeavour terug. Uiteindelijk heeft hij zijn weg tussen het koraal maar vervolgd. Wij hebben vanaf hier zijn route terug gevaren.

Schepen uit de tijd van James Cook duurzaam?

In het James Cook museum in Cooktown spreek ik een Australiër die denkt dat de oude schepen, zoals de Endeavour van James Cook en de VOC-schepen, duurzaam waren. Dat waren ze beslist niet. Zodra men aan land kwam, zocht men gelijk naar goed hout. Hardhout dus. Dat was nodig om de schepen te repareren, en er was veel brandhout nodig voor het koken voor de 100 a 150 man die aan boord waren van de Endeavour. Men gebruikte ook voor het stoken het liefste het hardhout, zoals teak, iroco en andere ‘regenwoud-hout’. Dit nam namelijk weinig plek in en brandde lang. Prima als een ontdekkingsschip dat doet. Maar daarna werd de schaal zo groot, dat veel land, hele eilanden helemaal kaalgehaald werden. Bijvoorbeeld de Nederlands-Antilliaanse eilanden, zoals Curaçao, Bonaire of Aruba, waren ooit begroeid met tropisch regenwoud, maar de humus allang uitgedroogd en weggewaaid en alleen het zwaardere zand is nog tussen het steen blijven liggen. De enige boom die daar nu groeit, is de divi-divi-boom, van een heel lichte houtsoort, het waardeloze ‘waaibomenhout’.

Op jacht in the middle of nowhere

Zomaar halverwege de Oost-Australische kust, dagen zeilen van de bewoonde wereld, ankeren we in een mooie baai. The middle of nowhere. We nemen de dinghy en gaan op het strand aan land.

We zien oesters op de rotsen langs het water. We lopen een stuk het strand over. Arthur pakt een tak van een mangrove en snijdt er een speer van.

Dan ineens de herrie van een helikopter. Die komt landen en zet 4 mensen af. Zij blijken Aboriginals en komen nu voor het eerst kijken naar dit land. Hun overkoepelende stichting heeft het namelijk net van de Australische regering in bezit gekregen, op historisch morele gronden, begrijpen we. Zij komen kijken wat zij ermee kunnen gaan doen. Wij krijgen toestemming verder te gaan op hun grond.

Wij lopen verder, het strand af en tussen de plassen. Daar zitten kleine roggen, half verstopt in het zand. Kom je in de buurt, dan vluchten ze. Arthur loopt heel voorzichtig, kijkt goed naar beneden, heft zijn speer, stoot hem naar beneden… te laat, erachter aan! Zie het filmpje voor de uitslag.

Zo vermaken we ons een uurtje, maar helaas, geen roggen op het menu vanavond. De helikopter komt terug om de Aboriginals op te halen, die op de rotsen bij de zee wachten. Wij lopen erheen, voor de oesters, voor bij de borrel. Helaas, die hebben de nieuwe eigenaren allemaal opgegeten.

We peddelen in onze dinghy hongerig terug naar de boot. Verderop drijft een boomstam in het water. O nee, het is een krokodil! Hij blijft daar, hij heeft blijkbaar al gegeten. We stappen behoedzaam op de Ya. Het leven hier is eten of gegeten worden, bedenken we onder de borrel.

Liselotte, Julia en Arthur hebben continu plezier in het leven, het varen en alles wat erbij hoort. Wat kan Peter ze nog meegeven voor nog meer plezier in het leven? Hij dacht: de borrel. Hij legt hier uit, dat na een hele dag zeilen je eindelijk kunt gaan zitten met een drankje en een hapje en zeggen: “Hier doen we het nou allemaal voor.”

Met Perry van Bali naar Zuid-Afrika

Perry stapt in Bali aan boord van de Ya. Hij heeft het zeilen op latere leeftijd ontdekt. Hij haalde zeildiploma’s tot aan Coastal Skipper (ongeveer CWO III Zeezeilen). Perry gaat een catamaran bouwen die in principe duurzaam moet worden. Hij wil er de wereld mee rond zeilen en dan gaan charteren in Indonesië.

Dus een goede portie kennis en ervaring kan hij gebruiken. Ideaal dus om bij Peter op te stappen, want die is zowel Stuurman Grote Zeilvaart als zeilinstructeur (Het Zeilboek, de leidraad voor Zeilers, is van zijn hand).

Perry in actie, natuurlijk met de tudung, de tropenhelm van de Javaanse rijstboeren.

Perry leert onder andere over de meteo, zoals basale dingen als wolkenherkenning en het waarom ervan, een front aan zien (en voelen) komen, en hoe je hierop zeiltechnisch voor te bereiden.

Ook hebben we voortdurend aandacht voor de interpretatie van de gribfiles, de weerkaartjes. Met natuurlijk de tactiek: hoe gaan we om de storm of de windstilte heen, en hoe zeilen we vlot en comfortabel door? Doel is de vaart van de Ya rond de vijf knopen te houden, met een matige wind en golfslag. Het lukt voorlopig goed.

Perry leert veel van Peter, maar het fileren van een geelvintonijn, dat kan Peter van hem leren.

Perry leert over het tuig, waarom op de Ya sommige dingen eenvoudiger of handzamer in elkaar steken dan op een standaard productiejacht, waarop de meeste handigheidjes zijn wegbezuinigd. Niet op de catamaran dus die hij gaat bouwen!

Verder nemen we de ins en outs door van duurzaam varen, zoals hoe de opwekking werkt, en dat niet de opwekking maar de vermindering van het gebruik het meeste bijdraagt.

Hij leert over het onderhoud, en hoe het te voorkomen (zie verderop in dit artikel). Hij doet ook lekker mee.

Perry geniet als zeiler bijzonder van een goed gezette gennaker. Hij gaat bij het want staan om uitgebreid te kijken hoe de gennaker staat, terwijl de wind het zeil vol houdt en de gennaker met een soms wat aarzelend voorlijk, constant stevig aan de mast, boegspriet en schoot trekt.

Mooi om te zetten, en prachtig om naar te kijken, zo’n uitgeboomd vliegend zeil.

Catamaran energieneutraal

Iemand vroeg op de website waarom het Duurzaam Jacht eigenlijk geen catamaran is. Een catamaran kan meer zonnepanelen voeren en hij vaart doorgaans harder dan een jacht, waardoor de schroeven harder draaien en dus meer kunnen leveren aan de dynamo’s, zo is zijn motivatie.

Dit is inderdaad juist, met een catamaran is duurzaam varen (nog) makkelijker. Echter, wij willen met de Ya de grote doelgroep bereiken, dus de enkelrompers.

Opstapper Perry gaat ook een catamaran bouwen met het doel om helemaal energieneutraal te varen. We discussieren hier over op onze reis over de Indische Oceaan. Hij gaat een G-force bouwen, een catamaran van 15 meter. Er komt voor 6 kiloWatt aan zonnepanelen op. Twee schroeven met variabele spoedregeling leveren een kiloWatt of meer als hij de snelheid van 8 a 9 knopen vaart. Dat is allemaal aanzienlijk meer dan op de Ya, maar Perry wil ook een airco daar in de tropen, om het onderdeks een paar graden koeler te krijgen.

Perry gaat een dergelijke catamaran bouwen en rust die toe met 6 kW aan zonnepanelen en 2 dynamo’s annex elektromotoren. Een dieselmotor is niet nodig. Hij wil er de wereld mee rond en gaan charteren in Indonesië.

Onderhoud, onderhoud

Soms hoor je een tikje ergens, en dan blijkt het een lijntje die ergens langs schavielt. Snel wat aan doen. Peter doet dus altijd een of twee klusjes overdag, om zoveel mogelijk onderhoud te voorkomen. “One job a day keeps the pro’s away.” Want de pro’s, die kosten veel geld per uur.

Maar na 2/3 van de aardbol te hebben gezeild, kom je toch aan structureel onderhoud. De fokkeboom vertoonde scheuren en zou vroeg of laat kunnen breken, dus die moest versterkt. Het onderwaterschip was niet meer goed schoon te krabben, dus daar moest maar weer een laagje antifouling op. Kunnen we gelijk de Autoprop schroeven eens goed bekijken en doorsmeren, iets wat normaal onderwater moet gebeuren. Er zitten wat schavielpunten op de vallen. Ook Yapik, onze roerganger, had wat schavielpunten, en zo was er meer.

Idee was om het in Zuid Afrika te doen, maar we kregen in La Reunion een mooie gelegenheid. Dus ging daar de boot uit het water.

Doordat de boom continu bij elke golf, bij elke windverandering, een heel klein beetje buigt, waren in de bocht haarscheurtjes ontstaan. Het materiaal is daar te dun. Een lasser heeft de bocht verstevigd.

Dit stuk touw verbindt het roertje van Yapik, onze windvaanzelfstuurinrichting, met de roeren. Het gaat duizenden mijlen continu heen en weer en er komt best veel kracht op soms. Dan schavielt het door. Even inkorten en -het echte werk- het schavielen voortaan zien te voorkomen met een slangetje.

Nog even de mast in. Perry wil dat ook wel eens doen. Hij zwaait hier vanaf zo’n 17 meter hoogte.

Zeilers nemen zeewatermonsters op de oceanen

Op het eiland La Reunion in de Indische Oceaan ontmoetten we Frederico Lauro, professor Marine Biology aan de universiteit van Singapore. Hij onderzoekt de micro-organismen in de oceanen, zoals plankton. Dat lijkt misschien saai, maar milieukundigen en ecologen weten dat de CO2 emissies door stervende organismen uit oceanen een groot gevaar vormen voor het broeikas effect. Zou de oceaan opwarmen, dan zullen veel micro-organismen sterven, dus vormt zich veel CO2.

Hij heeft voor onderzoek altijd behoefte aan gegevens van de oceanen. Een stukje Indische Oceaan doet hij zelf door met zijn tweemaster Indigo V op expeditie te gaan. In plaats van professionals voor heel veel geld enkele monsters te laten nemen, vraagt hij zeilers die de oceanen bevaren. Oceaanzeiler en zin om mee te doen? Ga naar www.indigovexpeditions.org. Zij sturen een kit naar een betrouwbaar adres dat je opgeeft, je krijgt de uitleg hoe de monsters te nemen, en de monsters stuur je terug. Zo kunnen zij de oceanen met veel meer gegevens monitoren dan haalbaar zou zijn met professionals op zee.

Een zeewatermonster nemen.

Aangroei, fouling release, antifouling, en krabben op Duurzaam Jacht

In de tropen is de aangroei enorm: Gooze necks, schelpen, hele tuintjes kun je onderaan je schip hebben hangen en je boot is dan niet meer vooruit te branden. Het groeit helemaal snel aan als je stilligt of langzaam vaart. Anti fouling erop? Dat is verzepende verf dat langzaam biocides afgeeft. Biocides zijn giftig voor alles dat leeft. Dat wilden we op de Ya dus maar zoveel mogelijk beperken.

Ten eerste heeft de romp een laag plamuur gekregen, en is hij dus glad. Dan zit er Neosil fouling release system op de romp. Dat maakt het oppervlak spiegelglad, zo glad, dat schepen die boven de 6 knopen varen, geen last meer hebben van aangroei. Wij varen vaak langzamer en we liggen ook stil. Dus hebben wij een laag antifouling.

Door de gladde ondergrond van Neosil gebruik je minder dan de helft, namelijk 5 liter. Het is Europees goedgekeurde anti-fouling, wat bij de minst giftige (ook de minst werkzame) van deze wereld hoort.

Dan hebben we nog de Harsonic sonische fouling preventie. Maar die doet het matig op schepen die met schuim gebouwd zijn, want schuim dempt en geeft de trilling niet voldoende door.

Tenslotte krabben we zo nu en dan. Dat was in Panama, en drie maanden later in Nuku Hiva, halverwege de oceaan. Dan ga je een paar uur met een snorkel op onder je schip door en haal je de aanslag eraf. Andere jachten huren er nog wel een duiker voor, maar met onze voorzieningen zit er bijna geen aangroei meer onder, dus doe je het zelf.

Hoewel, eenmaal konden gooze necks, 2 centimeter lange ‘tuitjes’, zich op de romp vastzetten. Dat was in de windstiltes bij de Galapagos. Het gebeurde elk jacht dat daar toen langzaam voer. Maar deze aangroei liet na verloop van tijd vanzelf weer los.

Het is natuurlijk jammer dat er niet 1 ‘harde’ oplossing bestaat om de Ya vrij van fouling en antifouling te houden. Maar door de combinatie van Neosil fouling release en de Harsonic sonische bescherming, en in de tropen af en toe eens krabben, kunnen we het beperken tot minder dan 5 liter antifouling per jaar. Dat is dus in tropische omstandigheden. In onze West Europese water houdt het veel langer, maar hoeveel, dat weten we nu nog niet.

Als de aangroei er maar licht op zit is het krabben geen straf. Het water in de tropen is sowieso lekker.